W poczet tzw. Kościołów wschodnich są zaliczone m.in. i Kościoły prawosławne (w tym Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny) i Katolickie Kościoły Wschodnie, czyli Kościoły wschodnie zjednoczone z Rzymem czy tzw. Kościoły unickie. Kościoły prawosławne praktykują ryt bizantyjski, podczas gdy Katolickie Kościoły Wschodnie – w zależności od danego Kościoła – praktykują pięć rytów liturgicznych, w tym też ryt bizantyjski (Kościoły katolickie rytu bizantyjskiego). Wśród Kościołów katolickich rytu bizantyjskiego znajdują się interesujące nas Ukraiński Kościół Greckokatolicki i Białoruski Kościół Greckokatolicki, i budynki sakralne obu tych Kościołów nazywają się cerkwiami.

W przypadku podanego przez Anię Burgess przykładowego zdania nie wiemy do którego Kościoła owe cerkwie należą, nawet nie wiemy w którym kraju się znajdują (wiemy jednak, że cerkwie greckokatolickie występują również w Polsce). W takim przypadku nie możemy ich określić jako ‘Orthodox’ (mogą być cerkwiami greckokatolickimi), ani jako ‘Greek Catholic’ (mogą być cerkwiami prawosławnymi), ani jako ‘Ukrainian’ (mogą być białoruskie), i na pewno nie możemy ich mylić z cerkwiami Prawosławnego Kościoła Grecji.

Określenia angielskie, które pokrywają wszystkie wyżej wymienione Kościoły (razem ze Starożytnymi Kościołami wschodnimi oraz staroobrzędowcami) są: ‘Eastern churches’, ‘Eastern-rite churches’, a określenie angielskie pokrywające Kościoły prawosławne i Katolickie Kościoły Wschodnie to ‘Byzantine-rite churches’. Katolickie Kościoły Wschodnie, czyli Kościoły unickie (termin nie ogranicza się do Kościołów greckokatolickich, ale do wszystkich Kościołów wschodnich uznających jurysdykcję papieską) to: ‘Uniat churches’, ‘Uniate churches’, ‘Eastern Catholic churches’, ‘Eastern Christian churches in communion with Rome’.

Istotnym pytaniem jest też jak tłumaczyć inne słowo z przykładowego zdania: ‘kościoły’. Jeśli określimy cerkwie przez przynależność wyznaniową (np. ‘Eastern churches’) to powinniśmy tak samo postępować z ‘kościołami’ – czy należą np. do Kościoła Ewangelickiego-Reformowanego w RP, Kościoła Ewangelickiego-Augsburskiego w RP itd. Ponadto, jeśli wstawiamy w tym zdaniu nazwę jakiegokolwiek konkretnego wyznania czy określonej grupy wyznań, to stawiamy to konkretne wyznanie pod zarzutem antysemityzmu, tym samym wykluczając pozostałe wyznania z tego dyskusyjnego zarzutu.

Można też przypuszczać, że docelowi odbiorcy nie tak dokładnie rozróżniają poszczególne Kościoły i w podanym zdaniu należy tłumaczyć oba słowa: ‘kościoły’, ‘cerkwie’ jednym tylko słowem: ‘churches’.

W języku angielskim piszemy słowo ‘Church’ z dużej litery wtedy, kiedy występuje w nazwie konkretnego wyznania, np. ‘Ukrainian Greek Catholic Church in Great Britain’. Słowo ‘church’ – pisane małą literą – może odnieść się do wyznania lub wyznań bez podawania konkretnej nazwy, np. ‘a federation of autocephalous churches’ lub też po wcześniejszym wymienieniu konkretnej nazwy, np. ‘Smith became Pastor of the church in 1822’. Słowo ‘church’ – pisane małą literą – może odnieść się również do budynku i aby uniknąć nieporozumień czasami najlepiej tłumaczyć słowo ‘cerkiew’ lub ‘kościół’ jako np. ‘church building’.

P.S. ProZ.com site rule 2.11 – “Sufficient time should be allowed for responses to be made. It is recommended that askers allow at least twenty-four (24) hours to pass before closing a question.”

--------------------------------------------------
Note added at 2 days10 hrs (2008-06-28 05:52:24 GMT) Post-grading
--------------------------------------------------

Czy wzniesiona w 1760 r. zabytkowa świątynia drewniana w Binczarowej w województwie małopolskim to cerkiew czy kościół? Tak czy inaczej, w języku angielskim jest to niewątpliwie ‘church’. I do tego dochodzi jeszcze inny wyraz bliskoznaczny. Wczoraj pracowałem nad tłumaczeniem tekstu i obok słów: ‘cerkiew’, ‘kościół’ znalazł się ten trzeci – świątynia.

W tekście, który dotyczy Muzeum Historycznego w Sanoku czytamy, że: „muzeum posiada jedną z największych w Europie kolekcji ikon i sztuki cerkiewnej”. Ze strony internetowej muzeum wynika, że kolekcja skupia sztukę i prawosławną, i greckokatolicką, a więc tłumaczenie ‘cerkiew’ jako ‘Orthodox church’ byłoby w tym przypadku absolutnie nie do przyjęcia. Z powodów podanych powyżej tłumaczyłem to zdanie jak następuje: “the museum has one of the largest collections of icons and Eastern church art in Europe.”

W kolejnym zdaniu jest mowa o ikonach Chrystusa Pantokratora „z cerkwi z Wujskiego i Nowosielec”. Z uwagi na to, że nie udało mi się ustalić, czy owe cerkwie są cerkwiami prawosławnymi czy greckokatolickimi (ikony te są ważne chyba dla obu wyznań), i też, że wcześniej już określiłem takie ikony jako ‘Eastern church art’ tłumaczyłem tak: “the icons of Christ Pantocrator from the churches in Wujskie and Nowosielce.”

Dalej w tym samym tekście pojawiło się następujące zdanie: „Podobnie jak na terenie całego regionu sztuka Kościoła prawosławnego i greckokatolickiego sąsiaduje tutaj ze sztuką sakralną Kościoła katolickiego, pozwalając na dostrzeżenie różnic i podobieństw wystroju świątyń trzech obrządków”. Problem w tym, że jak wskazywałem wyżej, mowa jest tylko o dwóch obrządkach: bizantyjski i rzymski (mogą posiadać swoje odmiany narodowe lub regionalne, ale są tylko dwa główne), a więc nie możemy tłumaczyć ostatnich dwóch słów tego zdania jako ‘three rites’. W takiej sytuacji dobrym rozwiązaniem wydaje się być tłumaczenie: “Throughout the region Orthodox and Greek Catholic art can be seen side by side with the sacred art of the Roman Catholic Church, and the same is true in the museum, which allows close comparison of the ornamentation found in the houses of worship of three Christian traditions.”